Në dhjetor të vitit 2024, pothuajse shtatë muaj para se ministri rus i Transportit, Roman Starovoit të gjendej i vdekur nga një plagë e shkaktuar me armë zjarri afër makinës së tij Tesla në një paralagje të Moskës, hetuesit në Kursk kanë njoftuar për arrestimin e ish-drejtorit të një korporate për zhvillim.
Autoritetet dyshojnë se Igor Grabin i ka keqpërdorur fondet e buxhetit që janë ndarë për mbrojtje në rajonin e Kurskut, zonë kufitare me Ukrainën. Shuma kap vlerën e 250 milionë dollarëve.
Me këto fonde ishte paraparë ndërtimi i fortifikimeve që njihen ndryshe edhe si “dhëmbët e dragoit”, të dizajnuara për të parandaluar lëvizjen e tankeve dhe mbrojtjen e Kurskut nga pushtimi. Megjithatë, forcat ukrainase e kanë pushtuar Kurskun më 6 gusht të vitit 2024, duke e turpëruar Kremlinin, edhe për faktin se dhëmbët e dragoit është raportuar të jenë shkatërruar nga shiu dhe bora.Në periudhën pas arrestimit të Grabinit, edhe zyrtarë tjerë të lartë, përfshirë shefin e tij, janë ndaluar nën dyshimet për përfshirje në përvetësim. Ata dyshohej se paratë i kishin siguruar përmes nënkontraktorëve. Guvernatori i Kurskut, Aleksei Smirnov ka dhënë dorëheqje në dhjetor të vitit 2024. Ai është arrestuar katër muaj më vonë.
Smirnov nuk ka qenë guvernator në kohën kur janë bërë dyshimet për përvetësim. Në atë pozitë ka qenë Roman Starovoit, i cili ishte promovuar në pozitën e ministrit të Transportit në maj të vitit 2024.
Starovoit është shkarkuar nga detyra me vendim të presidentit rus, Vladimir Putin më 7 korrik. Trupi i tij i vdekur është gjetur disa orë më vonë. Hetuesit besojnë se vetëvrasja mund të ketë qenë shkaku.
Në Rusinë e Putinit, vjedhja dhe përvetësimi i fondeve publike nuk është as fenomen i ri dhe as i rrallë. Në fakt, korrupsioni vetëm sa është përkeqësuar pas më shumë se 25 vjetëve të Putinit në pushtet, vlerësojnë ekspertët.
Mirëpo, rasti i vdekjes së Starovoitit ka marrë vëmendje në mesin e elitave politike të Rusisë. Për disa vetëvrasja nuk është skenar i besueshëm dhe disa madje dyshojnë nëse ai ka qenë i gjallë në kohën e shkarkimit.
Ky emër i shtohet listës së zyrtarëve të vdekur në sektorin publik dhe privat në periudhën e fundit. Më shumë se tetë udhëheqës të kompanive të energjisë kanë vdekur në rrethana të dyshimta prej nisjes së luftës së plotë të Rusisë në Ukrainë në shkurt të vitit 2022.
Ilia Shumanov, ish-drejtor ekzekutiv në zyrën e organizatës Transparency International për Rusinë, ka thënë se kjo situatë reflekton se si lufta në Ukrainë i ka krijuar kokëçarje klasës udhëheqëse në Rusi – politikanëve, agjencive të sigurisë, zyrtarëve ushtarakë dhe oligarkëve.
“Datën e vdekjes së Starvoitit dhe kohën e vdekjes nuk e dimë. Para nënshkrimit të Putinit? Para nënshkrimit të dekretit për shkarkim?”, ka pyetur ai përgjatë një interviste.
“Ekzistojnë kaq shumë pyetje rreth këtij rasti”.
“Ka shenja të transformimit të sistemit brenda elitës prej kur ka nisur lufta… tani po shohim klane tjera. Grupe tjera që po tentojnë të luajnë sipas rregullave të tyre dhe që nuk koordinohen me njëri-tjetrin, sepse kjo është strategji e mbijetesës për ta”, ka thënë ai.
Presidenti rus, Vladimir Putin (në qendër të fotografisë), ministri rus i Mbrojtjes, Sergei Shoigu (në anën e majtë) dhe shefi i
Aleksandra Prokopenko, ish-këshilltare në Bankën Qendrore të Rusisë, ka thënë se rrethanat në të cilat ka vdekur Starovoiti “shpërfaqin edhe një herë se sa të paqarta janë bërë nivelet e larta brenda Qeverisë ruse në kohë krizash”.
“Askush nuk di asgjë dhe askush nuk dëshiron të marrë përgjegjësi”, ka thënë Prokopenko, tani ekspert në Qendrën për Rusi dhe Euroazi në kuadër të Institutit Carnegie.
“Shkolla e guvernatorëve”
Dilemat rreth përgatitje në rajonin e Kurskut, sidomos për “dhëmbët e dragoit”, janë transmetuar gjerësisht në mediat lokale prej fundit të vitit 2023.
Në maj të vitit 2024, Starovoit, i cili ka shërbyer si guvernator i Kurskut prej vitit 2019, është ngjitur në kabinetin e Putinit. Ky vendim ishte konsideruar njohje e punës së tij si teknokrat në nivelin lokal.
Si ministër i Transportit, Starovoit ka qenë mbikëqyrës i burokracisë federale, duke rregulluar gjithçka, prej hekurudhave deri te autostradat.
Kjo mbikëqyrje ka qenë në linjë me lidhjet shumëvjeçare të Starovoitit me miliarderin Arkady Rotenberg, mik fëmijërie i Putinit.
Pasuria e Rotenbergut dhe vëllait të tij rrjedh nga një kompani ndërtimi që ka fituar projekte jashtëzakonisht të shtrenjta, përfshirë ato gjatë Olimpiadës së mbajtur në Soçi më 2014.
Starovoit e ka mbikëqyrur projektin e Rotenbergut për ndërtim të Urës së Kërçit, përpjekje jashtëzakonisht e kushtueshme për të lidhur Gadishullin ukrainas të Krimesë, të pushtuar nga Rusia, me territorin rus. Ukraina është përpjekur disa herë që ta dëmtojë apo shkatërrojë urën.
Në kulturën ruse – biznesore, qeveritare apo kriminale – një aranzhim i tillë njihet si “kulm” – pra kur një person apo entitet e mbron apo i rri mbrapa dikujt tjetër.
Tre muaj pas shpërnguljes së Starovoitit në Moskë, trupat ushtarake ukrainase e kanë pushtuar Kurskun, dhe atë me jo shumë vështirësi.
Rezultatet kanë qenë të përziera. Nuk është se forcat ushtarake ruse janë larguar prej vijës së frontit në Ukrainë, sidomos nga pjesët ku ushtria ukrainase ka qenë në presion, megjithatë ka demonstruar vendosmërinë e ukrainasve.
Për më shumë, ky gjest e ka turpëruar Kremlinin, pasi kjo ka qenë hera e parë që trupa të huaj e kanë sulmuar dhe pushtuar territorin rus, prej Luftës së Dytë Botërore. Si përfundim, ushtria ruse është detyruar t’i angazhojë 11.000 trupa ushtarake të Koresë Veriore dhe ka tentuar për shtatë muaj që t’i largojë ushtarët ukrainas nga territori.
Më 9 dhjetor 2024, Grabin, i cili më parë ka shërbyer si zëvendësdrejtor i përgjithshëm i Korporatës për Zhvillim në rajonin e Kurskut, është arrestuar. Tetë ditë më vonë, shefi i tij, Vladimir Lukin është arrestuar, gjithashtu. Të dy janë akuzuar për përvetësim.
Smirnov, i cili ka qenë zëvendës i Starovoitit para se të merrte detyrën, është ndaluar në prill të vitit 2025.
Sipas raportimeve të gazetës Kommersant, dhe kanalit 112 në Telegram, ai e ka përmendur nëpër dëshmi Starovoitin. Në total, nëntë persona janë ndaluar apo kanë qenë të përfshirë për skandalin në Kursk.
Kronologjia e ngjarjeve
Më 7 korrik, në orën 9:20 të mëngjesit, sipas kohës lokale të Moskës, Kremlini ka bërë të ditur se Starovoit do të shkarkohet nga detyra e ministrit të Transportit.
Pak para orës 16:00, në kanalet në Telegram, që dihen se kanë lidhje me shërbimet ruse të sigurisë, është raportuar se Starovoit është gjendur i vdekur dhe që duket se ka kryer vetëvrasje.
Rreth orës 16:20, Komiteti Hetues i Rusisë e ka konfirmuar vdekjen e Starovotit, duke thënë se ai është gjetur në makinën e tij personale – Tesla – në një hapësirë parkimi në paralagjen Odintsovo të Moskës. “Versioni fillestar është vetëvrasja”.
Disa orë më vonë kanë nisur raportimet ndryshe-ndryshe për rastin – disa kanë thënë se trupi është gjetur afër makinës, të tjerë brenda makinës. Disa kanë thënë se Starovoit mund të ketë vdekur një ditë më parë.
Revista Forbes për rajonin e Rusisë ka thënë se Starovoit mund të ketë vdekur në natën e 5 korrikut. Një ligjvënës me nam ka thënë se ai ka vdekur “kohë më parë”.
Nëse vërtetohet, ky fakt mund të bëhet problem për Kremlinin: a e ka ditur Putini që Starovoit ka vdekur në kohën kur është nënshkruar dekreti për shkarkimin e tij?
Sergey Markov, analist politik i afërt me Kremlinin, ka sugjeruar që ai është vrarë për t’ia pamundësuar dhënien e dëshmive kundër zyrtarëve tjerë.
Kush përfiton?
Për shumë rusë situata me korrupsion është përkeqësuar nën Putinin, diçka që e ka përsëritur shpesh edhe politikani tashmë i vdekur, Aleksei Navalny.
Në masë ekziston perceptimi se korrupsioni tolerohet, sidomos nga Kremlini dhe agjencitë e sigurisë, përveç nëse reflektohet keq te Putini apo te ndonjë agjenci për siguri kombëtare.
Ky mund të jetë njëri prej faktorëve që ka çuar në vdekjen e Starovoitit, ka thënë Shumanov.
“Nëse jeni person përgjegjës pse forcat ushtarake ruse kanë hyrë në tokën ruse, jeni shumë më i keq sesa Navalny”, ka thënë ai. “Ne as nuk e dimë rastin penal ndaj tij, mund të ketë qenë për tradhti” dhe jo për përvetësim.
“Kush mund të përfitojë nga vdekja e tij?”, ka pyetur Shumanov.
“Ajo çfarë ka ndodhur është e pashembullt në historinë moderne të Rusisë dhe është sinjal i qartë që diçka brenda sistemit ka nisur të funksionojë krejtësisht ndryshe”, ka thënë Tatyana Stanovaya, eksperte e njohur e politikave ruse, në një koment të publikuar së fundmi./rel
