Mbretëria e Bashkuar e ka njohur zyrtarisht Palestinën si shtet, në një ndryshim të madh në politikë.
Njoftimi vjen përpara Asamblesë së Përgjithshme të Kombeve të Bashkuara (OKB) në Nju Jork javën e ardhshme, shkruan Sky News.
Ndërsa Sir Keir Starmer sinjalizoi këtë veprim në korrik , ai nuk u bë zyrtar para vizitës shtetërore të Donald Trump në Mbretërinë e Bashkuar, thuhet se për shkak të frikës se mund të kishte dominuar takimin me presidentin e SHBA-së.
Ja çfarë duhet të dini rreth rëndësisë së njohjes së një shteti palestinez.
Çfarë ka ndryshuar?
Mbretëria e Bashkuar e ka njohur Palestinën si shtet, duke pranuar të gjitha të drejtat dhe detyrimet ligjore të shtetësisë.
Zëvendëskryeministri David Lammy tha se kjo do të ketë pak ndikim të menjëhershëm, por do të mbështesë shpresat për një zgjidhje përfundimtare me dy shtete, me një shtet palestinez që do të ekzistojë përkrah Izraelit.
Qeveria e Mbretërisë së Bashkuar tani i quan Bregun Perëndimor dhe Gazën “Palestinë” në vend të “Territoreve të Pushtuara Palestineze” dhe ka bërë ndryshimet në të gjithë faqen e saj të internetit.
Ministria e Jashtme ka përditësuar gjithashtu hartën e këshillave të udhëtimit të rajonit për të përdorur “Palestinë”.
Të drejtat diplomatike
Ky veprim do të thotë që Palestina do të ketë të drejta dhe misione të plota diplomatike për sa i përket Mbretërisë së Bashkuar.
Ministria e Jashtme tha se Sekretarja e Jashtme Yvette Cooper do t’i shkruajë homologut të saj palestinez “në kohën e duhur për të përcaktuar procesin e vendosjes së marrëdhënieve të plota diplomatike”.
Aktualisht, delegacioni i Autoritetit Palestinez (AP) në Mbretërinë e Bashkuar nuk është në nivel ambasade dhe vepron si një “mision diplomatik” me seli në Hammersmith, në perëndim të Londrës.
Statusi i ambasadës do t’u jepte delegacioneve mbrojtje dhe privilegje sipas Konventës së Vjenës mbi Marrëdhëniet Konsullore dhe Konventës së Vjenës mbi Marrëdhëniet Diplomatike.
Cili është statusi aktual ndërkombëtar i shtetësisë palestineze?
AP, e udhëhequr nga Presidenti Mahmoud Abbas, njihet ndërkombëtarisht si përfaqësuese e popullit palestinez.
Organi qeverisës ushtron vetëqeverisje të kufizuar në pjesë të Bregut Perëndimor të pushtuar nga Izraeli sipas marrëveshjeve me Izraelin. Ai lëshon pasaporta palestineze dhe drejton sistemet palestineze të shëndetit dhe arsimit.
Megjithatë, disa shkëmbime tregtare, investimesh, arsimore dhe kulturore janë të kufizuara nga Izraeli, dhe aktualisht nuk ka aeroporte palestineze.
Bregu Perëndimor i rrethuar nga toka mund të arrihet vetëm nëpërmjet Izraelit ose nëpërmjet kufirit me Jordaninë të kontrolluar nga Izraeli. Izraeli gjithashtu kontrollon të gjitha hyrjet në Rripin e Gazës.
Pjesa më e madhe e asaj që do të formonte një shtet të mundshëm palestinez ka qenë nën pushtimin ushtarak izraelit për më shumë se gjysmë shekulli.
Sipas Konventës së Montevideos të vitit 1933, ekzistojnë disa kritere përpara se Palestina të njihet si shtet sovran sipas së drejtës ndërkombëtare.
Procesi kërkon që shteti të ketë:
• Një popullsi të përhershme;
• Një territor të përcaktuar;
• Një qeveri dhe marrëdhënie ndërkombëtare efektive;
• Procese diplomatike formale duke përfshirë ambasadat, ambasadorët dhe traktatet.
Mbretëria e Bashkuar nuk e nënshkroi konventën e vitit 1933, por në korrik, disa nga avokatët më të mirë të Britanisë i shkruan një letër këshilltarit më të lartë ligjor të qeverisë duke paralajmëruar se njohja e një shteti palestinez mund të shkelte konventën, të cilën ata thanë se është bërë pjesë e “të drejtës zakonore”.
Por të tjerë, përfshirë Philippe Sands KC, një profesor i drejtësisë në University College London, argumentuan kundër kësaj. Ai i tha The Guardian se gjykata më e lartë e OKB-së, Gjykata Ndërkombëtare e Drejtësisë (GJND), ka njohur që palestinezët kanë të drejtën e “vetëvendosjes” – që do të thotë se një vend përcakton shtetësinë e vet dhe formon qeverinë e vet.
A është lëvizja vetëm simbolike?
Kina, India, Rusia dhe shumë shtete arabe e kanë njohur pavarësinë palestineze për dekada të tëra, por kryesisht e shohin atë si një gjest simbolik, i cili ka pak ndikim në atë që ndodh në terren.
Megjithatë, në rastin e Mbretërisë së Bashkuar, njohja e një shteti palestinez mund t’i vendoste të dy në “pozita të barabarta” sipas ambasadorit palestinez në Mbretërinë e Bashkuar, Husam Zomlot.
Kjo mund të rezultojë në partneritete strategjike ose të çojë në hapa të tillë si ndalimi i produkteve që vijnë nga vendbanimet izraelite në territoret e pushtuara palestineze, tha për Reuters Vincent Fean, një ish-konsull i përgjithshëm britanik në Jerusalem.
Presidenti francez Emmanuel Macron, i cili ishte udhëheqësi i parë i një vendi të G7 që mbështeti njohjen , tha se njohja do të vinte gjithashtu me një angazhim se AP do të miratonte reforma, të cilat, sipas tij, do ta vendosnin atë në një pozicion më të mirë për të qeverisur Gazën e pasluftës.
Pse po vepron Mbretëria e Bashkuar tani?
Sir Keir Starmer tha në korrik se koha për të njohur Palestinën është tani, pasi kjo do të kishte ndikimin më të lartë duke pasur parasysh shpresën për një zgjidhje me dy shtete – një Izrael “i sigurt” së bashku me një shtet palestinez “të qëndrueshëm” – ishte në rrezik.
Ai tha se kjo ishte pjesë e një “plani me tetë pjesë” të rënë dakord me Francën dhe Gjermaninë, por mohoi se përfaqësonte një kthesë pas presionit nga deputetët laburistë, duke thënë se në vend të kësaj ajo ishte gjithmonë pjesë e planit për të njohur Palestinën.
Presioni është shtuar edhe mbi Sir Keir pasi Izraeli filloi një ofensivë të madhe tokësore për të marrë qytetin e Gazës më 16 shtator .
Pavarësisht dënimit të përhapur, tanket dhe trupat izraelite kanë vazhduar të hyjnë më thellë në qytet në një përpjekje për të shkatërruar Hamasin dhe për të detyruar lirimin e pengjeve të mbetura izraelite.
Sekretarja e Jashtme Yvette Cooper e quajti operacionin “absolutisht të pamatur dhe të tmerrshëm”.
Deklarata zyrtare e Mbretërisë së Bashkuar vjen disa ditë para takimit vjetor të liderëve botërorë në Asamblenë e Përgjithshme të OKB-së, ku Gaza do të jetë një temë kryesore diskutimi.
Kryeministri izraelit Benjamin Netanyahu pritet të flasë në asamble, por zotit Abbas nuk i është dhënë vizë amerikane. Ka të ngjarë që ai të paraqitet nëpërmjet videos.
Cilat vende e njohin (dhe nuk e njohin) Palestinën?
Kanadaja, Australia dhe Portugalia gjithashtu njohën zyrtarisht shtetësinë palestineze, së bashku me Mbretërinë e Bashkuar të dielën, që do të thotë se 151 nga 193 shtete anëtare të Kombeve të Bashkuara e njohin Palestinën. Kjo përfshin më shumë se një duzinë në Evropë, përfshirë Spanjën, Irlandën dhe Norvegjinë.
Njohja nga vendet kundrejt Kombeve të Bashkuara
Pa një vend të plotë në OKB, AP ka vetëm aftësi të kufizuara për të zhvilluar marrëdhënie dypalëshe. Kjo do të thotë që një delegacion që përfaqëson zyrtarisht Shtetin e Palestinës ka statusin e vëzhguesit të përhershëm, por nuk ka të drejtë vote.
Pavarësisht se sa vende individuale e njohin pavarësinë e Palestinës, anëtarësimi i plotë në OKB kërkon miratimin e Këshillit të Sigurimit.
Miratimi kërkon të paktën nëntë vota pro dhe asnjë veto nga “pesë shtetet e mëdha” anëtare të përhershme: Mbretëria e Bashkuar, SHBA-ja, Franca, Rusia dhe Kina.
Nëse Këshilli e miraton kërkesën, ajo i kalon Asamblesë së Përgjithshme për miratim, ku nevojitet një shumicë prej dy të tretat.
Një shtet nuk mund të anëtarësohet në OKB pa mbështetjen e Këshillit të Sigurimit dhe Asamblesë së Përgjithshme.
Në vitin 2011, Këshilli i Sigurimit shqyrtoi një kërkesë që Palestina të bëhej anëtare e përhershme për disa javë, por nuk arriti në një qëndrim unanim, kështu që një votim formal nuk u zhvillua kurrë.
Kohët e fundit, më 18 shtator, SHBA-të vunë veton ndaj një rezolute të Këshillit të Sigurimit që kërkonte një armëpushim të menjëhershëm dhe të përhershëm në Gaza dhe lirimin e të gjithë pengjeve, duke thënë se përpjekja nuk shkoi aq larg sa duhej në dënimin e Hamasit.
Si kanë reaguar palestinezët dhe izraelitët?
Kur Mbretëria e Bashkuar, Franca dhe Kanadaja njoftuan në korrik se po planifikonin të njihnin Palestinën si shtet, udhëheqësi i Autoritetit Palestinez, Abbas, shprehu “falënderime dhe vlerësim” për të tre vendet.
Netanyahu e dënoi këtë veprim, duke thënë se njohja e një shteti palestinez do të ishte një “pikë nisjeje për të shkatërruar Izraelin – jo për të jetuar në paqe pranë tij”.
Ai thotë se Izraeli nuk do të heqë dorë kurrë nga kontrolli përfundimtar i sigurisë së Gazës ose Bregut Perëndimor, dhe vendimi për të njohur Palestinën si shtet “përbën një shpërblim për Hamasin dhe dëmton përpjekjet për të arritur një armëpushim në Gaza dhe një kuadër për lirimin e pengjeve”.
Po Amerika?
SHBA-të, aleati më i ngushtë i Izraelit, mbeten gjithashtu kundër njohjes zyrtare të një shteti palestinez.
Gjatë një konference për shtyp me Sir Keir në Mbretërinë e Bashkuar më 18 shtator, zoti Trump u tha gazetarëve se ka një “mospajtim” me homologun e tij britanik për këtë çështje.
Në reagim ndaj njohjes së pavarësisë palestineze nga aleatët evropianë, SHBA-të kanë vendosur sanksione ndaj zyrtarëve palestinezë.
Megjithatë, brenda Senatit të SHBA-së, një grup senatorësh demokratë kanë paraqitur një rezolutë për të provuar të nxisin njohjen e një shteti palestinez, duke treguar njëfarë përçarjeje në dy partitë kryesore politike të Amerikës.
Megjithatë, rezoluta nuk ka gjasa të kalojë në dhomë, ku republikanët kanë një shumicë prej 53-47.
Si lidhet e gjithë kjo me një zgjidhje me dy shtete?
Thënë thjesht, një zgjidhje me dy shtete konsiderohet gjerësisht si kuadri më i qëndrueshëm për të mundësuar pavarësinë palestineze.
Do të shihte një shtet të pavarur palestinez të themeluar përkrah shtetit ekzistues të Izraelit, duke u dhënë të dy popujve territorin e tyre.
Më herët në shtator, Asambleja e Përgjithshme e OKB-së votoi me shumicë dërrmuese – 142 vota pro – për të miratuar një deklaratë që përshkruan “hapat e prekshëm, të kufizuar në kohë dhe të pakthyeshëm” drejt një zgjidhjeje me dy shtete.
Deklarata dënon sulmet e 7 tetorit nga Hamasi dhe veprimin hakmarrës të Izraelit kundër civilëve dhe infrastrukturës në Gaza. Izraeli dhe SHBA-të ishin midis 10 shteteve anëtare që votuan kundër rezolutës.
Palestinezët kërkojnë një shtet të pavarur në Bregun Perëndimor të pushtuar, të aneksuar nga Jerusalemi Lindor dhe Gaza, territore që janë pushtuar nga Izraeli që nga Lufta Gjashtëditore e vitit 1967.
Z. Netanyahu dhe pjesa më e madhe e klasës politike të Izraelit kanë qenë prej kohësh kundër shtetësisë palestineze dhe argumentojnë se kjo do t’i shpërblente militantët pas 7 tetorit.
Një nga pengesat më të mëdha për një zgjidhje me dy shtete do të ishte vendosja se cilat do të ishin kufijtë e një shteti të mundshëm palestinez.
Shumë besojnë se ato duhet të jenë të njëjtat që ekzistonin para vitit 1967, por që atëherë, një numër gjithnjë e në rritje i vendbanimeve izraelite janë krijuar brenda Bregut Perëndimor, me rreth 600,000 izraelitë që jetojnë tani atje dhe në Jerusalemin Lindor të pushtuar.
