Me të paktën 100 miliardë euro, ky është projekti më i shtrenjtë i veçantë i armëve në Evropë: “Sistemi i Ardhshëm Ajror Luftarak” (FCAS) do të kombinojë nga viti 2040 një avion luftarak të ri evropian me flota dronësh, të pilotuar nga një re mbrojtëse evropiane.
“Është më shumë një sistem luftarak fluturues”, shpjegon eksperti gjerman i sigurisë Christian Mölling në një intervistë me DW. Qëllimi: pavarësi më e madhe nga Shtetet e Bashkuara dhe avioni i saj luftarak F-35 i pajisur me sisteme të fshehta.
Por është kryesisht vetë avioni që është objekt i një mosmarrëveshjeje midis kompanive të përfshira, Dassault në Francë dhe Airbusit në Gjermani dhe Spanjë.
Presion nga prodhuesi francez i armëve Dassault
Përshkallëzimi tani është aq i rëndë sa duhet të ndërhyjnë liderët: Presidenti francez Emmanuel Macron dhe kancelarigjerman Friedrich Merz marrin pjesë papritur në takimin e Këshillit të Sigurisë dhe Mbrojtjes franko-gjermane në Toulon, në Francën jugore. Ky organ mblidhet dy herë në vit, zakonisht pa dijeninë e publikut të gjerë.
Por mbi të gjitha është kryetari i bordit të prodhuesit francez të avionëve luftarakë Dassault ai që ka ushtruar presion të fortë në muajt e fundit. Kompania ndërton komponentë kritikë për pengesën bërthamore të Francës, baza e pavarësisë ushtarake të vendit.
Në korrik, Drejtori ekzekutiv i Dassault-it, Éric Trappier, luajti kartën kombëtare para Komitetit të Mbrojtjes të parlamentit francez: ai tha se disa deklarojnë se “një dobësim i kësaj pavarësie”, siç është ai i shkaktuar nga projekti FCAS, “nuk do të ishte aq dëmtues”, sepse do të kompensohej nga ndërvarësia e partnerëve evropianë. Por Trappieri beson, se “pasi ta kemi ndërmarrë këtë hap, nuk mund të kthehemi prapa”.
Airbus Germany pretendon pjesët e prodhimit
Prandaj është e nevojshme të peshohet me kujdes “çfarë u lëmë aleatëve tanë”. Ky është një tronditje për avokatët e një industrie mbrojtëse mbarëevropiane. Politika duhet të vendosë me kë do të ndërtojë Franca avionin luftarak të gjeneratës së ardhshme.
Grupi evropian i hapësirës ajrore Airbus, nga ana e tij, po kërkon të ketë të drejtë të barabartë fjale. Airbus ndërton avionin luftarak Eurofighter të Forcave Ajrore gjermane në Gjermani dhe nuk dëshiron të përjashtohet nga ky aktivitet. “Kjo është diçka që Gjermania e bën shumë mirë dhe dëshiron ta mbajë”, shpjegon eksperti i armatimiz Emil Archambault i organizatës kërkimore DGAP (Deutsche Gesellschaft für Auswärtige Politik) në Berlin në një intervistë me DW.
Negociatat e kontratës për fazën e dytë të projektit
Arsyeja për përshkallëzimin aktual të konfliktit franko-gjerman është se kontratat po negociohen në sfond për fazën tjetër të projektit, të dytën: ndërtimin e prototipit të parë të avionit që do të jetë zemra e sistemit të ri. Dassault dëshiron të ketë edhe më shumë fuqi vendimmarrëse aty sesa ka tashmë.
Shpërndarja e saktë mund të ndryshohet, sipas studiuesit të DGAP, Archambault. “Në mënyrë që Franca të ndërtojë një pjesë më të madhe të avionëve” dhe, nga ana tjetër, të forcohen zona të tjera në Gjermani dhe Spanjë. “Por kjo mund të jetë gjithashtu shumë e ndërlikuar. Sepse nuk janë vetëm kompanitë kryesore, por edhe nënkontraktorët e mesëm. Është çështje e të diturit se kush bën çfarë saktësisht dhe kush e koordinon atë”, shpjegon Archambault. Në një video reklamuese online, Airbusi të paktën po përpiqet të japë përshtypjen se është në ballë të teknologjisë.
Një shenjë e sovranitetit të Francës, një fuqi bërthamore: avionët luftarakë Rafale nga grupi francez i armëve Dassault në aeroplanmbajtësen Charles de Gaulle. Pamje e avioneve.
Pritet sinjal politik në Toulon
Në takimin midis presidentit Macron dhe kancelarit Merz në jug të Francës, Archambault pret pak më shumë se një “sinjal politik” që tregon se Franca dhe Gjermania po ecin përpara me projektin. Nuk mund të ketë diskutime mbi detajet e kontratës derisa partneri i tretë – Spanja – të ulet në tryezë.
Por koha po mbaron: Gjatë vizitës së tij në Berlin në korrik, Presidenti francez Macron u pajtua me Kancelarin Merz tha se ministrat e tyre të mbrojtjes duhet të paraqesin një zgjidhje përfundimtare deri në vjeshtë. Përndryshe, fillimi i fazës së dytë të projektit vitin e ardhshëm është jorealist.
Megjithatë, kancelari gjerman mund të ketë argumentet më të mira për momentin: mbi të gjitha, më shumë para. Franca është në borxhe të thella dhe qeveria rrezikon të gjendet me shpatulla pas muri nëse nuk arrin të sigurojë shumicën për buxhetin.
“Ajo që është e veçantë është se Gjermania është në situatën unike kur nuk i duhet të përparësojë midis projekteve afatshkurtra dhe afatgjata të armatimit, sepse kemi përjashtimin e frenës së borxhit për shpenzimet e mbrojtjes”, shpjegon eksperti i sigurisë Christian Mölling në një intervistë me DW.
A është riarmatimi i shpejtë i Gjermanisë më i rëndësishëm sesa projektet e ardhshme si FCAS? Në kontekstin e kërcënimit rus dhe luftës së agresionit të Moskës në Ukrainë, Gjermania ka “një agjendë shumë afatshkurtër armatimi, që do të thotë se po blejmë më shumë nga ato që kemi tashmë dhe që funksionojnë. Dhe pastaj ka projekte të ardhshme si FCAS, të cilat nuk janë aq të rëndësishme tani për tani”, tha Mölling. Ai mund ta përfytorojë që projekti FCAS të zvogëlohet ose edhe të shpërndahet me kalimin e kohës.
Është gjithashtu e mundur që një ndryshim perspektive mund të ndihmojë në zgjidhjen e konfliktit të vazhdueshëm me prodhuesin francez të avionëve luftarakë Dassault.
“Edhe nëse disa njerëzve nuk u pëlqen ta dëgjojnë”, tha Mölling, duke iu referuar krenarisë së Francës për prodhimin e vet të avionëve luftarakë: “Avioni, domethënë struktura e avionit, nuk është aspak teknologjia më e rëndësishme” për FCAS. Dronët, të ashtuquajturit “bartës” dhe ndoshta edhe më e rëndësishmja, “Combat Cloud”, softueri që lidh të gjitha sistemet e luftimit, janë shumë më të rëndësishme.
Më i rëndësishëm se avioni luftarak: rrjetëzimi digjital
Kjo është pikërisht ajo që shohim në mbrojtjen e Ukrainës, ku dronët luajnë një rol qendror, sipas Mölling-ut. Në të vërtetë, nuk janë vetë dronët që e ndihmojnë Ukrainën në luftën e saj mbrojtëse, por rrjetëzimi i të gjitha informacioneve: imazhet e dronëve, satelitët, zbulimi.
“Ky është në fund të fundit çelësi që duhet të zotërohet, veçanërisht nëse duam të bëhemi të pavarur nga amerikanët.” Dhe kjo është ajo që duan të gjitha palët e përfshira.
Kjo është arsyeja pse, sipas Möllingut, ai beson se FCAS nuk do të zhduket. Presidenti dhe Kancelari e kanë bërë të qartë: “Kjo nuk mund të vdesë, kështu që nëse të dy vijnë këtu, kjo do të jetë para së gjithash një rritje energjie, një sinjal i qartë politik” – për një të ardhme për FCAS. Një ditë./DW
