Cilado qoftë pikëpamja e ndonjë personi mbi ndërmarrjen, një pyetje gjithmonë kërkohet nga Bashkimi Evropian: ‘Çfarë doni të bëheni kur rriteni?’ Në një fazë më të hershme kjo nuk ishte e qartë për të gjithë. Pastaj qëllimi dhe drejtimi i udhëtimit dukej i pranuar, nën administrimin e Angela Merkel. Ajo ishte atje për të zgjidhur mosmarrëveshjet, për të autorizuar paketën e shpëtimit, për të ofruar ndihmën e Gjermanisë ndaj kombeve në vështirësi dhe për të mbrojtur projektin që çoi në një bashkim gjithnjë e më të ngushtë. Çfarëdo që mund të thuhet për të, me Merkelin në krye, të paktën BE-ja dukej se kishte drejtim. Jo më.
Këtë javë – pas një dështimi tjetër politik për CDU në Hessen, kancelarja gjermane njoftoi se ajo nuk do të kërkojë rizgjedhjen si kryetare e partisë. Parti që ajo e ka udhëhequr për 18 vjet. Ajo gjithashtu njoftoi se do të largohej nga posti si Kancelare në zgjedhjet e ardhshme, në vitin 2021. Një pozicion që ajo ka mbajtur që nga viti 2005. Gjatë kësaj kohe në detyrë ajo ka punuar me katër presidentë francezë. Si dhe katër kryeministra britanikë dhe shtatë persona që u përpoqën të drejtojnë Italinë. Tërheqja e saj po provon një çështje të zgjatur por mund të shohim, paralelisht, rënien e vizionit të saj për Europën. Një vizion i qartë federalist që dikur dukej i pashmangshëm dhe tani i mungon shumë një udhëheqës.
Sot nuk është askush në skenë i aftë për të vepruar si mbretëresha apo perandori i atij projekti, siç ka bërë Merkel gjatë dekadës së fundit. Kjo, për shkak të vendimeve që ajo mori, dhe fortësisë me të cilën ajo ka vepruar teksa mbante pozitën më të fuqishme në Evropë. Projekti i Merkel kishte krijuar një BE që kishte ambicie të pakapërcyeshme, duke kërkuar të qeverisë shtetet me histori të gjatë të pavarësisë dhe ishte krejtësisht jo-evropiane në atë që kërkoi të vendoste uniformitet mbi grupet më të larmishme të vendeve në tokë.
Është e çuditshme të mendosh se kohët e fundit Merkel dhe vizioni i saj për Evropën dukej i paarritshëm. Gjurmët e para të vdekjes së saj politike erdhën në vitin 2016, kur në zgjedhjet rajonale në Pomeranjë, Alternative für Deutschland (AfD) mundte partinë e saj në një vend të tretë poshtërues. Pastaj erdhën zgjedhjet gjermane të vitit të kaluar, në të cilën CDU e përfundoi garën me rezultatet e saj më të këqija që nga viti 1949. Merkel kaloi gjashtë muaj poshtërues duke u përpjekur të bindte partitë e tjera që të ktheheshin në koalicion me të, duke luftuar sfidat e përsëritura nga kritikët midis kolegëve të saj, më së shumti nga ministri i brendshëm Horst Seehofer.
Është e lehtë të kuptohet pse ata janë përpjekur të lëvizin kundër saj. Pika e madhe e shitjes së Merkelit – paluajtshmëria e saj shkëmbore – ishte bërë një pengesë, duke u parë si papajtueshmëri në një Evropë që ka shumë nevojë për t’u ndryshuar. Në të vërtetë, kjo palëvizshmëri doli të jetë katastrofike para sfidave që Europa duhet t’i përgjigjej gjatë sundimit të Merkelit: kriza financiare dhe vala e ndryshimeve demografike.
Evropa që Merkel kryesoi çoi në krijimin e një monedhe para se të krijonte një vend. Kur kriza globale financiare goditi strukturën e paqëndrueshme që ishte euro, Merkel kishte dy opsione. Ajo mund t’i ketë shpjeguar elektoratit të saj se Gjermania kishte përfituar nga euro. Eksportet u rritën për shkak të saj (me një monedhë të cilën FMN-ja mendonte të zhvlerësohej artificialisht me rreth 30 përqind). Ajo mund të ketë shpjeguar se tani ishte koha që eurozona të shndërrohej në një bashkim të plotë transferimi, duke lëvizur para nga sindikatat më të pasura për ato më të varfëra.
Ose ajo mund të ketë pranuar se eurozona i mbuloi ekonomitë që ishin thjesht shumë të ndryshme – se praktikat e kontabilitetit gjerman dhe grek , e thënë me edukatë, kurrë nuk do të përputhen plotësisht dhe se një ndarje e rregullt e bashkimit mund të jetë në rregull.
“Mutti” i paluajtshëm (siç asaj i thoshin gjermanët me dashamirësi) nuk mori as kurs. Në vend të kësaj, ajo mbikëqyri një sistem që impononte ashpërsimin e ashpër në Evropën Jugore, duke lënë eurozonën të përgatitur keq për krizën e ardhshme dhe përgatiti skenën për ngjarjet që do të çonin në rënien e saj.
Papunësia gjermane tani qëndron në një nivel historik, nën 5 për qind.
Në Itali, në të kundërt, është 10 përqind, një dekadë pas rënies. Si dhe një 31 përqindsh alarmues, ndër të rinjtë. Shumë më i lartë se 19 përqind në të cilin qëndroi përpara përplasjes. Shtrëngesa fiskale, për të cilën Merkel i detyroi italianët (të imponuar nga burokratët të cilët ajo dhe Brukseli ia kishin imponuar popullit italian) ndihmuan në krijimin e një brezi të tërë italianësh. Të cilët filluan jetën e tyre pa asnjë shans për punë. Dhe që ishin të hapur ndaj partive të reja politike që do të tregonin një mënyrë krejt të re për ti bërë gjërat.
Sikur Italia të ishte në gjendje t’i përgjigjej rrëzimit në mënyrën e vet, gjërat mund të kishin qenë shumë ndryshe. Siç e ka vërejtur Joseph Stiglitz, projekti i Merkelit ishte kampion që lidhte së bashku vendet me ‘prejardhje të ndryshme ekonomike dhe sociale, duke mohuar atyre aftësinë vitale për të manipuluar shkëmbimin e tyre dhe normat e interesit’. Çfarë mund të jetë ndjerë si ndarja e barrës në Berlin u ndje shumë ndryshe në Athinë dhe Romë.
Por gabimi i cili ishte të provonte kthesën për kancelarinë e saj dhe projektin evropian, ishte kriza e migracionit. Në kulmin e saj, në vitin 2015, Merkel tregoi jo vetëm paluajtshmërinë e saj. Por një unilateralizëm që ishte tronditës. Gjatë asaj periudhe, Merkeli dukej se mendonte se kishte të drejtën të vazhdonte të merrte vendime në emër të një kontinenti të tërë. Kur njoftoi në mënyrë të njëanshme pezullimin e procedurave normale të kufirit dhe azilit në gusht të atij viti, duke ftuar refugjatët në Gjermani dhe duke deklaruar ‘Ne mund ta bëjmë këtë’, ajo u konsultua me disa nga homologët e saJ. Por nuk dëgjoi paralajmërimet e askujt.
Vetëm kur Gjermania u bë e mbingarkuar, prezumimi i Kancelarit u bë i qartë. Ashtu si dhe pasojat. Ashtu si Evropa kishte në pikëpamje të saj pjesën e përbashkët të barrës gjatë krizës financiare. Kështu dhe anëtarët e tjerë të bashkuar duhet të ndajnë faturën që Merkel kishte drejtuar vetëm në Berlin. Në momentin e saj të zhurmshëm të dehjes morale. Por pjesa tjetër e Evropës u largua. Nga westminster në Varshavë, askush nuk donte të ndante barrën për vendime që ata e dinin se elektoratet e tyre nuk do tua falnin.
Gjatë natës, Merkel u kthye nga një forcë stabiliteti në një lojtar të egër me të ardhmen e vendit të saj. Dhe në zgjedhje pas zgjedhjesh, pjesa tjetër e Evropës filloi të tërhiqej prej saj. Hungarezët në fillim ishin më të zhurmshmit. Por Berlini, ashtu si Brukseli, mund të përballonte vështirësitë e marrëdhënieve me vendet e Vishegradit, duke u mëshuar atyre si evropianë të trajnuar që nuk kishin kuptuar fare se si po bëhen gjërat. Ky tregim ishte më i vështirë për tu mbështetur, pasi Britania votoi për t’u larguar nga BE.
U bë e pamundur pasi Italia, një vend anëtar themelues, filloi të shkonte në një drejtim tjetër. Pesë yje u rritën nga dekada e shtrëngimit të jashtëm të imponuar. Ndërkohë që Lega u katapultua nga përvoja e parë e Italisë nga ftesa e Merkelit për botën që do të vinte në Evropë.
Ne e shohim këtë krizë duke luajtur akoma, me BE që kohët e fundit kundërshton buxhetin e propozuar të Italisë. Dhe i dërgon italianët për të bërë matematikën e tyre përsëri,. Me kërcënime me miliarda euro në gjoba nëse nuk bashkëpunojnë. Por qeveria italiane nuk është thjesht duke shkuar përsëri për të studiuar.
Dhe kundërshtimi i Merkel-ism paguhet mirë në sondazhet italiane. Sondazhet e opinionit tregojnë se Lega pothuajse dyfishoi pjesën e tyre të votimit që nga marsi. Së shpejti, ata mund të kthehen në votime. Rikthim me një rezultat që do të shkaktojë një ankth edhe më të madh për veriun. Italianët kanë pasur mjaft.
E njëjta gjë vlen edhe në Greqi dhe Poloni, ku gjërat po shndërrohen në të shëmtuara. Politikanët po përpiqen përsëri të provojnë një nga truket e tyre të preferuara të zhvatjes. Presidenti dhe deputetët polakë nga Syriza në Greqi, edhe një herë kanë marrë përsipër çështjen e pëfitimeve nga lufta e dytë botërore.
Të dy janë duke argumentuar se Gjermania nuk ka kompensuar mjaftueshëm vendet e tyre për krimet e epokës naziste.
Sipas Presidentit Andrzej Duda, një grup ekspertësh polakë po shqyrtojnë çështjen. Dhe tashmë kanë arritur në përfundimin se ‘-Varshava u rrafshua në tokë’. Gjë për të cilën ‘nuk u kompensua kurrë’. Ndërkohë, një raport ndërpartiak nga Greqia thotë se Gjermania i detyrohet Greqisë 299 miliardë euro për okupimin. Duhet të admirohet kufizimi i pazakontë që grekët kanë treguar në mos grumbullimin e atij projektligji.
Kudo që të shikoni – dhe çfarëdo që ndjeni – përfundimi është i njëjtë. Kjo nuk është një Evropë e bashkimit gjithnjë e më të ngushtë. Në vend të kësaj, BE-ja është bërë një burim i paqëndrueshmërisë në kontinent. Kjo me refuzimin apo paaftësinë e Merkelit për të reformuar. Ndërsa ajo po tërhiqet, po largohet nga një vend ku AfD është partia kryesore e opozitës. Si dhe ku protestat në Chemnitz dhe gjetkë kanë parë shpërthime të përshendetjeve naziste. E ku të gjithë duket se po flasin për luftën./Opinion.al
Përshtati: Elida Marvataj
