Sot është 120-vjetori i lindjes së intelektualit koçar, “Martir i Demokracisë”, Llazar Fundo, i cili u pushkatua 75 vite më parë nga regjimi komunist. Llazar Fundo lindi më 20 mars 1899 në Korçë. Mësimet e para i mori në vendlindje. Kreu Liceun francez të Selanikut. U diplomua për drejtësi në Paris. Më 1923 u kthye në atdhe me profesionin jurist. Ndërkohë mori pjesë në Shoqërinë Bashkimi (1922-1925).
Pas vrasjes së Avni Rustemit më 1924, u zgjodh kryetar i saj. Drejtoi edhe gazetën “Bashkimi”. Në mbarim të dhjetorit, kur Qeveria demokratike e Nolit ra, u largua nga atdheu për në Itali, Austri, Gjermani, Francë e Rusi.
Gjatë kësaj kohe bashkëpunoi me gazetën e nacionalistëve shqiptarë “Liria Kombëtare”. U diplomua për filozofi në Moskë. Mandej dha leksione të kësaj lënde në Leningrad (sot Peterburg). Më 1934 i dënuar me vdekje nga Kominterni, u arratis nga Rusia.
Jetoi i fshehur në Francë, Belgjikë, Zvicër e Gjermani. Më 1939 u kthye sërish në atdhe për të marrë pjesë në rezistencën kundër pushtuesve italianë, por në vitin 1941, u arrestua dhe me shumë të tjerë u internua në Ventotene të Italisë. Më 23 shtator 1944, mbylli sytë i pushkatuar nga partizanët shqiptarë në Kolesjan të Kukësit. Në vitin 1995 u shpall “Martir i Demokracisë”.
Llazar Fundo apo siç njihej ndryshe Zai Fundo ishtë një idealist, i mprehtë në shkrime, kritizer skurpuloz, njeri i penës dhe i formuar në universitetet më të mirë të kohës që jetoi, aktivist shoqëror e veprimtar i shquar politik, njohës i përkryer i 9 gjuhëve të huaja.
Llazar Fundo është intelektuali që në vitin 1941 bashkë me intelektualë të tjerë ndërkombëtarë mori pjesë në hartimin e manifestit të Ventotenës për një Europë të lirë dhe të bashkuar që inkurajonte krijimin e një federate të shteteve europiane, që ishte menduar të mbante vendet e Europës larg luftës.
Pak kohë më parë, historiani Uran Butka në emisionin “Opinion” të gazetarit, Blendi Fevziu e solli në vëmendje këtë gjenezë të Bashkimit Europian, ndërsa shtoi se në muzeumin e historik të Ventotenës janë dokumente që flasin për figurën e Llazar Fundos./CNA.al
