Vdekja e Jamal Khashoggi-it e ka njollosur reputacionin e mbretërisë Saudite
Kur Sekretari i Shtetit të Amerikës, Mike Pompeo, u takua me zyrtarët sauditë në Riad në 16 tetor. Ata buzëqeshën, pozuan për fotografët dhe folën për vonesën e jetit. Por e anashkaluan fokusin kryesor nga çështja e gazetarit saudit, Jamal Khashoggi. Dy javë më parë, z. Khashoggi, i cili jetonte në mërgim të vetëshpallur, hyri në konsullatën saudite në Stamboll dhe u zhduk. Pas disa ditëve si i zhdukur, sauditët pretenduan se ai u largua nga ndërtesa po atë pasdite. Pak dyshonin se ai kishte vdekur ose që bashkëqytetarët e tij e kishin vrarë. Pyetja është : çfarë do të bëjë perëndimi në lidhje me këtë?
Duke gjykuar sjelljen e z. Pompeo në Riad, të dyja qeveritë, amerikane dhe saudite dëshirojnë që çështja të mbyllet. Përmes një takimi me princin kurorë dhe sundimtarin de facto të Arabisë Saudite, Muhammed bin Salman, dhe vlerësoi Arabinë Sauditë për zotimin e tyre për të hetuar.
Shefi i tij, Presidenti Donald Trump, ka përsëritur mohimet nga mbreti dhe princi i kurorës. “Këtu po shkojmë përsëri, ju e dini, jeni fajtorë deri sa të provohet se jeni i pafajshëm”, tha zoti Trump.
Sauditët mund të detyrohen nga provat e shumta kundër tyre për të pranuar disa faje, ndoshta duke e quajtur vdekjen e zotit Khashoggi një rrëmbim të shkuar keq. Nëse është kështu, ata do të duhet të shpjegojnë pse një nga burrat që fluturoi në Stamboll për operacionin ishte një ekspert i mjekësisë ligjore , i dobishëm nëse planifikoni të shkëmoqni një kufomë. Në mbrojtje të Princit Muhammed nga fajësia, ata mund të fajësojnë oficerët “mashtrues”. Princi ka grumbulluar më shumë pushtet sesa çdo sundues i vjetër saudit dhe ka një kontroll të fortë mbi shërbimet e sigurisë.
Vdekja dhe mohimi
Megjithatë, Trump mund të zgjedhë ta pranojë këtë tregim të dyshimtë. Ai po i llogarit Sauditët që të mbajnë çmimet e naftës të qëndrueshme muajin e ardhshëm duke ruajtur furnizimin global, pasi Amerika godet Iranin, armikun e tyre të përbashkët, me sanksione të reja që synojnë të presin eksportet e saj të naftës.
Ai e sheh gjithashtu mbretërinë si një treg të rëndësishëm për prodhuesit e armëve amerikane. Z. Trump ende diskutohet për një marrëveshje $110bn të armëve që bëri vitin e kaluar. Ky numër është i fryrë, por ai duket se e beson dhe është i gatshëm të rrezikojë marrëveshjet e ardhshme. Rusia është mbështësi në sfond.
Një gazetar saudit pranë Princit Muhammed ka paralajmëroi se nëse Trump braktis mbretërinë, Arabia Saudite mund t’i drejtohet Vladimir Putinit.
Turqia po bën një zbardhje shumë të vështirë. Hetuesit i kanë dërguar mediave detajet e vrasjes së dyshuar, duke përfshirë përshkrimet e një regjistrimi audio të supozuar të momenteve të tmerrshme të z. Khashoggi. Presidenti i Turqisë, Rexhep Tajip Erdogan dhe ministrat e tij po ecin me më shumë kujdes. Askush nuk ka akuzuar publikisht sauditët për keqbërje.
Zyrtarët në Ankara hezitojnë të përballen të vetëm me mbretërinë dhe duan të sigurojnë mbështetjen amerikane përpara se të vërtetojnë pretendimet e tyre. Çdo dëshmi e fortë e vrasjes së zotit Khashoggi u jep atyre një levë të madhe – ndoshta për të nxjerrë investimet saudite në ekonominë e tyre të plogët.
Edhe në qoftë se Arabia Saudite del e larë nga ky episod , ngjarja i ka bërë dëm të pallogaritshëm reputacionit të vendit. Të dy palët, demokratët dhe republikanët në Kongres janë të zemëruar.
Lindsey Graham, një senator republikane dhe aleat i Trump, ka mbështetur prej kohësh lidhjet e ngushta me mbretërinë. Por më 16 tetor ai shkRoi në “Fox and Friends” (programi i preferuar i z. Trump) dhe e quajti princin Muhammed “një top shkatërrimtar”, duke shtuar: “Ai duhet të shkojë” dhe “do të sanksionoj ferrin nga Arabia Saudite . Ligjvënësit kanë bërë tashmë aktin Magnitsky, i cili mund të vendosë sanksione për këdo që u gjet fajtor për vdekjen e zotit Khashoggi.”
Amerika, veçanërisht nën drejtimin e z. Trump, ka qenë e gatshme të punojë me autokratë brutalë.
Autokratët e besueshëm mund të jenë një çështje tjetër. Princi Muhamed ka një rekord të sjelljes impulsive, nga bllokada e Katarit deri në rrëmbimin e kryeministrit të Libanit. Lufta e tij në Jemen është shndërruar në një kasolle vdekjeprurëse. Zhdukja e gzetarit Khashoggi e sjell atë në fokus të mprehtë.
Ndërkohë, disa të tjerë në Uashington besojnë se pasi mbretëria nuk është më prodhuesi më i madh i naftës në botë, falë thërrmimit amerikan, nuk ka nevojë të justifikohet .
Princi Muhammed asnjëherë nuk ka premtuar ta bëjë Arabinë Saudite një demokraci liberale.
Ai i ofroi subjekteve të tij një marrëveshje: pranoni sundimin tim në këmbim të liberalizimit social dhe modernizimit ekonomik. Por shumë firma të mëdha tashmë janë tërhequr nga një konferencë investimi në Rijad e planifikuar për në 23 tetor. Disa të tjerë pyesin veten nëse ai do të arrijë deri në prishjen e gjithë regjimit.
Monarku mund të ndryshojë princin e kurorës. Ai e ka bërë tashmë dy herë.
Por mbreti Salman është 82 vjeç dhe i sëmurë. Momentet e tij të ndriçimit thuhet se po zvogëlohen, dhe djali i tij ka akses në gjithçka , madje thuhet se ka arresuar nënën e tij nën arrest shtëpiak për ta mbajtur atë larg nga këshillimi i burrit të saj. Disa shpresojnë se një këshill familjar mund të zgjedhë një trashëgimtar të ri. Anëtarët e saj do ta kishin shumë të vështirë për t’u mbledhur brenda mbretërisë. Shumë prej vëllezërve të princit me kalimin e kohës jetojnë më shumë jashtë vendit.
“Të shohësh njerëz nga [familja mbretërore] që jetojnë si refugjatë, është një tronditje”, thotë një oborrtar nga një vend fqinj.
Princi Muhamet ka neutralizuar Gardën Kombëtare dhe qendrat e tjera të pushtetit. Ai ështe i vështirë për tu larguar.
“Kam frikë se do të vdes pa kryer atë që kam në mendjen time”, tha ai një herë në një intervistë.
Njeriu që premtoi të krijonte një Arabi Saudite të re mund të përfundojë si shumë autokratë arabë para tij, duke vendosur pozitat e tij para se të vendit të tij. /Opinion.al
Përshtati: Elida Marvataj
