Pavarësisht nëse po përdor ushtrinë kundër protestuesve në Los Angeles apo po injoron urdhrat e qarta nga gjykatat: Presidenti Donald Trump po i trondit themelet demokratike të SHBA.
Tensionet mbeten të larta në Los Angeles. Mijëra njerëz kanë demonstruar për ditë të tëra kundër veprimeve të autoriteteve të imigracionit në SHBA. Ndalimqarkullimi natën i vendosur nga kryetarja e bashkisë të mërkurën në mbrëmje ka sjellë pak paqe dhe qetësi, por nuk ka shenja zbutjeje.
Garda Kombëtare, të cilën Presidenti i SHBA-së Donald Trump e vendosi në Los Angeles të shtunën, tani mbështetet nga 700 marinsa – një pjesë e forcave të armatosura amerikane të njohura si forca e reagimit të shpejtë dhe një njësi elitare e ushtrisë.
Sipas një zëdhënëse të ushtrisë amerikane, ushtarët po ndihmojnë në mbrojtjen e ndërtesave dhe punonjësve të qeverisë federale, përfshirë ata të Imigracionit dhe Doganave (ICE).
Njerëzit në Kaliforninë Jugore kanë protestuar që nga e premtja kundër mënyrës se si agjentët e ICE po kryejnë bastisje në hapësira publike për të gjetur dhe deportuar emigrantët që janë në vend ilegalisht. Në disa raste, ekipet e maskuara të ICE po arrestojnë emigrantët në rrugë. E gjitha është pjesë e politikave të ashpra të imigracionit të administratës Trump dhe tani duhet të mbrohet me ndihmën e ushtrisë.
Presidenti dhe kompetencat e tij
Presidenti i SHBA-së nuk mund të dërgojë thjesht Gardën Kombëtare ose Marinën në një shtet federal. Urdhri për vendosjen e tyre zakonisht duhet të lëshohet nga vetë udhëheqja e atij shteti. Në Kaliforni, guvernatori demokrat Gavin Newsom e hodhi poshtë shprehimisht vendosjen e trupave federale dhe ngriti një padi.
Megjithatë, në raste të veçanta, presidenti amerikan mund të dërgojë njësi ushtarake edhe pa njoftuar guvernatorin përkatës – nëse në një shtet ka ndonjë rebelim të vazhdueshëm kundër autoritetit të qeverisë kombëtare. Kjo thuhet në Aktin e Kryengritjes të vitit 1807.
Operacioni ushtarak në Kaliforni i urdhëruar nga Trump është i pazakontë, sepse autonomia e 50 shteteve konsiderohet vlera më e lartë – e cila mund të shihet në emrin e vendit: “Shtetet e Bashkuara të Amerikës”.
Guvernatori Newsom madje e konsideron atë një abuzim me pushtetin dhe paralajmëron se demokracia amerikane është në rrezik për shkak të veprimeve të Trumpit. “Kalifornia mund të jetë vetëm e para, por jo e fundit”, tha Newsom në një fjalim televiziv të martën në mbrëmje. “Shtete të tjera do të pasojnë. Demokracia do të pësojë.”
Trump sfidon gjyqësorin
Në pesë muajt e parë të mandatit të tij të dytë, Trump është përplasur disa herë me institucionet demokratike të vendit, si për shembull për deportimet që ai ka kryer në kundërshtim me urdhrat e qartë të gjykatës. Në mars, më shumë se 250 terroristë të dyshuar jo-amerikanë u deportuan në El Salvador. Avionët që transportonin emigrantë në një burg famëkeq në vendin e Amerikës Qendrore u ngritën pavarësisht një pezullimi të përkohshëm të deportimeve të urdhëruar nga një gjyqtar federal.
Ashtu si me operacionin ushtarak në Los Angeles, Trump u bazua në një ligj që është më shumë se dy shekuj i vjetër. Në këtë rast, ai thirri Aktin e të Huajve Armiq, të vitit 1798.
Ai i lejon presidentit të deportojë shtetas të huaj nga “kombet armike” pa pritur për procesin e zakonshëm gjyqësor. Administrata Trump pretendon se të deportuarit ishin terroristë nga banda venezueliane “Tren de Aragua” dhe se veprimi i presidentit është për këtë arsye ligjërisht i vlefshëm.
Në fakt, gjyqësori është një nga tre shtyllat e qeverisjes në SHBA, së bashku me ekzekutivin (presidentin) dhe legjislativin (Kongresin). Ndarja e pushteteve midis këtyre tre degëve përbën bazën e demokracisë amerikane. Sjellja e Trumpit duket se po e dobëson këtë ndarje.
Në gjykatën më të lartë në Shtetet e Bashkuara, Gjykatën Supreme, gjashtë nga nëntë gjyqtarët janë konservatorë të hapur. Tre prej tyre u emëruan nga vetë Trump. Këto janë kushte të mira për vendime që janë në interes të presidentit. Për shembull, në rastin e terroristëve të dyshuar, Gjykata Supreme vendosi që deportimi ishte i ligjshëm.
Në përputhje me “parimet e demokracisë” në SHBA?
Po Kongresi, dega legjislative? Trump e anashkaloi këtë që nga fillimi i mandatit të tij të dytë. Çdo president mund të lëshojë urdhra ekzekutivë që nuk kanë nevojë të kalojnë nëpër Dhomën e Përfaqësuesve dhe Senatin, dy dhomat e Kongresit.
Trump ka lëshuar tashmë një numër shumë të madh urdhrash të tillë: 161 në mandatin e tij të dytë deri tani (më 10 qershor 2025). Kjo është më shumë se çdo president që nga Lufta e Dytë Botërore. Urdhrat e Trumpit kanë pasoja të gjera, për shembull për të drejtat e komunitetit LGBTQ+ në Shtetet e Bashkuara ose për tregtinë globale.
“Trump patjetër do të hyjë në histori si dikush që e shtyu pushtetin e degës ekzekutive deri në kufijtë e skajshëm”, tha për DW Patrick Malone, profesor i administratës publike dhe politikës në Universitetin Amerikan. Për shembull, ka dyshime nëse ishte e ligjshme që presidenti, me qëllim rritjen e efikasitetit, të mbyllte agjencitë federale dhe të shkarkonte masivisht punonjësit nga ato agjenci, thekson Malone.
“Gjykatat do të merren me ligjshmërinë e asaj që bëri ky president për vite me radhë”, thotë shkencëtari politik. Po institucionet demokratike të Shteteve të Bashkuara? Malone beson se ata janë nën një presion të konsiderueshëm. Një problem është ky: Ligjet amerikane të më shumë se 200 viteve më parë tani po zbatohen në një vend krejtësisht të ndryshëm nga ai kur u shkruan.
Megjithatë, Malone nuk e humb shpresën: “Institucionet në përgjithësi janë shumë të vështira për t’u rrëzuar”, thotë ai. “Shpresoj që parimet e demokracisë në fund të fundit do të mbisundojnë.”/DW
