Nga Aurenc Bebja
“San Rafael Daily Independent Journal” ka botuar, të mërkurën e 24 korrikut 1957, në faqen n°5, rrëfimin e dy gazetareva të pavarura britanike mbi udhëtimin e tyre nëntë ditor në Shqipërinë komuniste, të cilin, Aurenc Bebja, nëpërmjet blogut të tij “Dars (Klos), Mat – Albania”, e ka sjellë për publikun shqiptar :
Raport nga Shqipëria
Vizitorët e parë thonë se Stalini ende duhet
(Që nga fillimi i Luftës së Dytë Botërore, Shqipëria ka qenë një tokë e mbyllur për Perëndimin. Dy gazetare britanike të pavarura ishin ndër turistet e para të pranuara në vend, më i vogli në mesin e satelitëve të Rusisë. Ato sapo kanë përfunduar turneun e tyre dhe tregojnë për të në shkrimin në vijim.)
Nga Barbara Wace dhe Anne Deveson
Tiranë, Shqipëri (IP) — Shqipëria është ndoshta i vetmi vend në botë ku stoku i Jozef Stalinit është ende aq i lartë.
I kemi parë fotot e tij, statujat e tij, shpalljet e tij kudo në korniza në nëntë ditët që sapo kaluam në Shqipëri, turistët e parë perëndimorë që hynë që nga lufta.
Besnikëria ndaj Stalinit nuk dukej se shtrihej në “brigadën e vjetër” të tij.
Pasi morëm lajmin nga një koment i rastësishëm i përkthyesit tonë për turpin e V. M. Molotov, Georgi Malenkov dhe Lazar Kaganovich, vumë re se fotografitë e tyre ishin hequr nga galeria e pashmangshme fotografike në hyrje të fabrikës tjetër që vizituam.
Lëvizje e lirë
Ky vend i egër, romantik ka qenë territor i ndaluar edhe për delegacionet e biznesit që nga pushtimi i Musolinit në atë fundjavë me diell të Pashkëve në vitin 1939, kur Mbreti Zog, Mbretëresha Geraldinë dhe djali i tyre dyditor u detyruan të iknin.
Ne prisnim që lëvizjet tona të kontrolloheshin rreptësisht. Por pas ditëve të para, na lejuan të lëviznim lirshëm.
Qëndruam në një kamp pushimesh buzë detit me shtëpi të bardha, çadra plazhi me ngjyra dhe turistë nga Rusia dhe vendet satelitore. Prej këtu ne shëtitëm fshatin me një kolonë prej katër makinash çeke të çrregullta.
Hasje kontrastesh
Kontrastet gjithandej janë befasuese. Një moment ka skena biblike në një vend malor; një bari dhish që i bie fyellit; vajzat me kostume kombëtare të zbukuruara në mënyrë fantastike, që rrotullohen në mënyrë aktive ndërsa ecin; një patriark mysliman me një brez flake të kuq dhe plis (qeleshe) të purpurt, duke tymosur një çibuk druri të gjatë e të gdhendur.
Në momentin tjetër kalojmë fermat kolektive me ndriçim neoni; kalojnë burra me kapele të bardha dhe vajza me fustane pambuku dhe sandale me taka të larta që hyjnë në punë në një fabrikë moderne; ose duke ecur në bulevardet e gjera të pastra të Tiranës, të rrethuar nga ndërtesa mbresëlënëse moderne.
Në zonat e largëta jeta duket se po vazhdon si gjithmonë. Fshatarët ende shkëmbejnë prodhimet e tyre në treg, duke u ulur në tokë nën hijen e minareve të këndshme. Por edhe këtu ka një përzierje të së vjetrës dhe të resë. Shumë nga gratë veshin pantallona turke, por ferexhet e tyre janë kryesisht të hedhura prapa dhe pinë duhan haptazi në publik.
Bollëk mospërputhshmërie
Kooperativat që kaluam duken të papërshtatshme në peizazhin gjysmë tropikal. Shtëpitë e reja të fermave janë të ngritura dhe të ndërtuara me tulla, ashtu si ato në çdo ndërtim banimi në periferinë perëndimore.
Shumica e fermave kanë makineri moderne ruse ose satelitore. Por buzë rrugës kishte qe të lidhur në plugje druri dhe banda grash në fushat e orizit dhe misrit që punonin me mjete primitive prej druri.
Shqiptarët janë krenarë për industrializimin e tyre. Sa herë që pinim një gotë birrë ose merrnim një lugë sheqer të trashë, dikush na kujtonte se Shqipëria tani ka një fabrikë birre dhe një uzinë panxhari të sheqerit.
Furnizimi në mbarim
Por në vapën përvëluese, rezervat e birrës mbaronin vazhdimisht.
Ne shkuam në Shqipëri duke pritur shenja pakënaqësie — dhe duhet të ketë disa nën sipërfaqe mes këtyre “bijve të shqiponjës”. Pagat janë të ulëta krahasuar me koston e jetesës. Për shembull, një palë këpucë lëkure i kushton një punonjësi të fabrikës më shumë se dy javë pagë; një triko leshi për femra kushton pagën e një muaji; dy kilogramë sheqer kushtojnë një të gjashtën e pagesës javore.
